Bağımsız Devletler Topluluğu (BDT) Nedir? Hangi Ülkelerden Oluşur?

90’lı yılların başları, dünya üzerindeki birçok yapı için büyük bir dönüşüm dönemini simgeliyordu. Eski dev Sovyetler Birliği (SSCB), bir gün “Artık burada değilim!” diyerek sahneyi terk etti. Ancak, bu devasa yapının çözülmesinin ardından ne olduğu BDT’nin doğuşunu tetikledi. 1991 yılında, eski Sovyet ülkeleri, aralarındaki dostluğu sürdürmek amacıyla Bağımsız Devletler Topluluğu’nu iş birliği platformu olarak kurdu.

BDT’nin temel amacı, bu ülkeler arasındaki ekonomik, politik ve kültürel bağları koruyarak iş birliğini sürdürmektir. “Tekrar birleşmek istiyoruz” demektense, “Bağlarımızı koparmayalım” vurgusuyla ilerlemektedirler.

BDT, eski Sovyet ülkeleri arasında ekonomik, siyasi ve kültürel ilişkilerin sürdürülmesini amaçlayan bir yapı olarak öne çıkmaktadır. Bu topluluk, her bir ülkenin bağımsızlığını korumasına rağmen iş birliğini devam ettirmeyi hedeflemektedir. Yani, SSCB’nin bir uzantısı değil, tarihin o döneminin izlerini taşıyan bir platform olarak konumlanmaktadır.

Öncelikle belirtmek gerekir ki, BDT, Avrupa Birliği gibi bir entegrasyon projesi olarak algılanmamalıdır. Burada ülkeler arasında tam bağımsızlık söz konusu olup, alınan kararlar bağlayıcı değildir. Üyeler ortak hareket etme kararı alabiliyorlar, fakat bir ülke bu kararları uygulamayı reddedebilir. Bu açıdan oldukça esnek bir yapı olan BDT, ülkelerin kendi bağımsızlıklarını sürdürmelerine olanak tanıyor.

BDT, ülkeler arasında ticari ve ekonomik ilişkilerin sürdürülmesi için iş birliği oluşturmayı amaçlamaktadır. Ek olarak, siyasi dayanışmayı güçlendirerek dış politikada bir araya gelmek, güvenlik sorunlarına yönelik ortak hassasiyetler yaratmak gibi konular üzerinde de durmaktadır. Terörizm, organize suç gibi konularda da iş birliği yapmak, bu topluluğun başka bir önemli hedefidir. Ayrıca, tarihi ve kültürel bağları güçlendirmek BDT’nin temel amaçları arasında yer almaktadır.

Topluluğun başat ve en etkili üyesi, tarihsel olarak Sovyetler Birliği’nin devamı sayılan Rusya’dır. Rusya ile sıkı bir ilişki içerisinde olan Belarus, etkili bir BDT üyesidir. Kazakistan ise hem BDT’de aktif rol alıyor hem de kendi bağımsız projeleriyle dikkat çekiyor. Kırgızistan da bu iş birliğini sürdüren ülkeler arasında bir diğer örnektir.

Bunların yanı sıra Tacikistan, Özbekistan, Azerbaycan ve Ermenistan da BDT’nin diğer üyeleridir. Ancak, 2014 yılında yaşanan siyasi kriz sonrasında Ukrayna, topluluktan uzaklaşarak resmi olarak üye olmaktan çıkmıştır.

Gürcistan, BDT’nin geçmişteki üyelerinden biri olarak dikkat çekmektedir. Ancak 2008 yılında Rusya ile yaşanan çatışmanın ardından, BDT’den tamamen ayrılmıştır. Bugün Gürcistan, BDT’ye bir veda selamı gönderir gibi bir konumda bulunmaktadır.

Mevcut durumda, BDT biraz daha sembolik bir yapı haline gelmiştir. Ülkeler arasındaki ekonomik ve askeri iş birlikleri sürse de, genel işleyiş daha çok bireysel ülke düzenlemeleri üzerine kuruludur. Rusya’nın etkisi azımsanamaz; ancak diğer ülkeler, bağımsız politikalarını sürdürmekte ısrarcıdırlar. Özellikle Ukrayna ve Gürcistan’ın BDT’den ayrılmasının ardından topluluğun gücü belirgin şekilde azalmıştır.

Yine de, eski Sovyetler Birliği döneminin sadece nostaljisiyle değil, aynı zamanda daha kolay ticaret yapmak isteyen ülkeler için BDT, hâlâ önemli bir topluluk olarak varlık göstermektedir.

BDT, geçmişte birbirlerine yakın olan ülkelerin tamamen ayrılmadan “Bir araya gelelim!” diyebileceği bir platformdur. Avrupa Birliği kadar güçlü olmasa da, eski bağları koruma adına etkili bir yöntem olarak öne çıkmaktadır. Gelecekte BDT’nin nasıl bir yol izleyeceği ise merak konusu; belki de yeni üyeler kazanacak veya yapısında değişiklikler göreceğiz.